Yıl 1975, yer Parma. Aynı bölgede iki film çekiliyordu: Pier Paolo Pasolini’nin “Salò ya da Sodom’un 120 Günü” ve Bernardo Bertolucci’nin Robert De Niro ve Gérard Depardieu’lü “1900” (Novecento).
Bertolucci, Pasolini’nin öğrencisiydi ama hocasının Paris’te Son Tango filmine yönelttiği eleştiriler yüzünden araları açılmıştı. O sırada oyuncu Laura Betti iki ekibin aynı yapım şirketiyle çalıştığını ve birbirine yakın yerlerde çekim yaptığını fark edip bir fikir ortaya attı: “Bir maç düzenleyelim, barışsınlar
Maç 16 Mart sabahı 09.30’da, Cittadella’da oynandı. Arabalar sahayı çevrelemişti. Salò ekibi, Pasolini’nin tutkunu olduğu Bologna takımının mavi-kırmızı formalarını giydi. (Bologna oyuncuları, Pasolini’nin Aşk Toplantıları belgeselinde de yer almıştı.) Novecento ekibi ise film kostümcüsünün tasarladığı mor formalarla çıktı sahaya; göğüslerinde sarı harflerle “Novecento” yazıyordu, ayaklarında gökkuşağı renkli çoraplar vardı.
Bertolucci’nin yapımcı eşi Clare Peploe, Super 8 kamerayla maçtan kısa görüntüler çekti ama bunlar hiçbir zaman yayımlanmadı. Kazanacak takım için pasta ve gümüş bir kupa bile hazırlanmıştı. Pasolini futbol delisiydi. “En büyük şair, sezonun gol kralıdır,” demiş; futbolu da “zamanımızın son kutsal ayini” olarak tanımlamıştı.
Bertolucci ise futboldan pek hoşlanmazdı, oynamadı; ama antrenörlük yapmayı kabul etti ve kazanmakta kararlıydı. Çünkü Pasolini’nin iyi oynadığını biliyordu ama kendi takımını 11 kişiye tamamlayamıyordu. De Niro ve Depardieu oynamıyordu. Burt Lancaster ve Donald Sutherland de yoktu. Bertolucci bu yüzden bir dostundan yardım istedi: Parma
Cumartesi öğleden sonra Parma genç takımından 15 yaşındaki iki oyuncu kulübün eski başkanının babası tarafından çağrıldı ve ertesi sabah bir yere gidecekleri söylendi. Kim oldukları gizlendi ve sette çalışmaya yeni başlamış elamanlar olarak tanıtıldılar.
Maçta önce Salò 2-0 öne geçti, ama Bertolucci’nin takımı 5-2 kazandı. Gollerden biri Carlo Ancelotti’den geldi. Pasolini mutlu değildi, ama futbol onları yeniden bir araya getirmişti.
O yılın Kasım ayında, Pasolini Roma yakınlarındaki Ostia’da vahşice öldürüldü; dövülmüş, ezilmiş, yakılmış bedeni bir futbol sahasında bulundu. Cinayet hâlâ tam olarak aydınlatılamadı. Pasolini açık eşcinseldi; olayın nefret suçu, siyasi infaz ya da mafya işi olabileceği teorileri öne sürüldü. Bu dönem, “Kurşun Yılları”ydı (Anni di piombo). Suçu üstlenen kişi 29 yıl sonra ifadesini geri çekti. Yeni deliller Salò filminden çalınan bobinler olduğunu ve Pasolini’nin şantaja uğradığını gösterdi.
O dönem gazetelerde kısa bir haber olarak yer alan bu maç yıllar içinde efsaneleşti: Futbolun Pasolini’nin hayatındaki yerini, onun son maçının taşıdığı duygusallığı ve bir barış hikâyesini sembolize eden bir olay hâline geldi.
O yıl çekilen Centoventi contro Novecento (120’ye Karşı 1900) belgeselinde tanıklar, sahadaki gençlerden birinin Ancelotti olabileceğini söylemişti ama emin olamamışlardı. Ta ki 2021 Mart’ında Gazzetta dello Sport gazetesi fotoğrafı kendisine gösterene kadar Carlo Angelotti bu konuda konuşmadı. Cevabı kısa ve netti:
“Evet, o çocuk benim.”
Fotoğraf, Salò setinin fotoğrafçısı Deborah Beer tarafından çekilmişti. Ancelotti daha önce hiç görmemişti; nereden bulduklarını sordu, bir kopyasını istedi. Maçı çok net hatırlıyordu:
“Taktik yoktu, tam anlamıyla özgürlüktü, sadece saf bir zevkti” dedi. “Kazandık, Bertolucci bize teşekkür etti. Bizim katkımız belirleyici olmuştu.”
Pasolini ise bir faul sonrası topallıyordu, yenilgiden hiç memnun değildi.
Ama Centoventi contro Novecento belgeselini özel kılan şey, sonunda iki yönetmenin kupayla kucaklaşırken gülümseyen görüntüleriydi. Ancelotti için bu maç hayalet bir maçtı kimse izlememişti.
“Bugün olsa böyle ünlü iki yönetmenle maç televizyonda canlı yayınlanırdı, saha kenarı dolardı. Oysa biz kupayı kaldırdık, birkaç fotoğraf çektirdik ve gençlik yurdunun duşuna koştuk. Donuyorduk” dedi.
Cumartesi günü kimin takımıyla oynayacağını sorduğunda “Bertolucci ve Pasolini” cevabını almıştı ama o zaman bu isimler pek anlam ifade etmiyordu.
Ama önemli de değildi:
“Futbol benim hayatımdı,” dedi. “Oynamayı hayal ediyordum, her çocuk gibi… Ve o hayal gerçek oldu. 46 yıl önce o Cittadella sahasındaydım, oradan bir topun peşinde dünyayı dolaştım.”
görsel: Pier Paolo Pasolini (kalecinin solunda) ve Carlo Ancelotti (en sağda), 1975’teki Pasolini-Bertolucci maçında birinciliğe katıldı. Fotoğraf: Deborah Beer © Cinemazero Images, Pordenone (İtalya)”
