Eda Filiz’den “Balkanzug” Yazı Dizisi

20 Şubatta Sofya-İstanbul arası tren seferlerinin tekrar başlaması çok sevindirici.

Halkalı-Sofya arası  her gün karşılıklı seferlerle gerçekleşecek. Sefer saatleri gece olacak. Ayrıca yakın zamanda Belgrad bağlantısının da olacağı belirtiliyor. Bu güzel gelişmenin içimden bir ahh çektirdi. Sebebi ise;

2 yıl önce katıldığım Avrupa Birliği projesi olan Balkanzug’ta gerçekleştirmeyi amaçladığımız ve son yolculuğumuz olan Sofya-İstanbul seferimizi gerçekleştirememiş olmak, beraber yolculuk yaptığım 20 müzisyen arkadaşımla hepimizin içinde bir burukluk bırakmıştır. Keşke 2 yıl önce de olsaydı dedim bu haberi görünce. Uzun zamandır yazmak istediğim bu anlamlı ve müzik dolu seyahati ve Balkanzug treni bu sevindirici seferin başlangıcıyla olacakmış.

Bizler  Strasburg’dan başlayıp İstanbula kadar uzanan bir yolculukla bu Balkanzug trenini canlandırmayı amaçlayan Fransız,Alman,Boşnak ve Türklerden oluşan  20 müzisyendik. Bizim seyahatimizi bir sonraki yazımda paylaşmak istiyorum. Çünkü değinmek istediğim ilk şey Balkanzug treninin tarihi ve önemi olacak, bu yazımdan sonra bizlerin seyahatini anlatmak daha anlamlı olacaktır.

Balkanzug’un tarihsel süreci

Balkanzug (Balkan Treni – Almanca’da Zug tren anlamına gelir) Orient ekspres’in  Orta Avrupa ve Balkan Yarımadası arasında yüksek turizm trafiği işlevini devralmış bir hattır.

Paris-İstanbul arası çalışmış olan Şark Ekspresi’nin tarihine kısaca göz atacak olursak; Orient Ekspres ilk seferine 4 Ekim 1883 günü Paris’te o zamanki adıyla Strasbourg garından başladı. 1883 ile 1977 yılları arasında Paris İstanbul arasında sefer yapan tren, Wagons-Lits Ortaklığının olan Şark Ekspresi ya da Orient-Express özgün ismi ile 1883 yılında Paris’ten ilk seferine başlamış oldu. Şark Ekspresinin seferlerinin başlamasından sonra İstanbul’a gelenler kentteki çeşitli otellerde kalıyordu. 1895 yılından sonra ise İstanbul’a gelen yolcular treni işleten Wagons-Lits ortaklığının satın aldığı Pera Palas’ta kalmaya başladılar. 4 yıl süren (1914-1918) I. Dünya Savaşı sırasında Şark Ekspresi seferleri yapılamadı. Tren savaş sırasında istasyonda kaldı. I. Dünya Sasvaşını sona erdiren mütareke İtilaf Devletleri ile Almanya arasında Paris yakınlarında Versailles’da Şark Ekspresinin 2419 numaralı vagonunda imzalandı.

Daha sonra bu vagon tarihi öneminden ötürü Fransızlarca müzeye kondu.

Photo:Flickriver

1919′da yeniden seferlerine başlayan Şark Ekspresi 1905 yılında açılan Simplon Tünelinin ismiyle “Simplon Orient Express” olarak anılmaya başlandı. Şark Ekspresinin yeni sefer güzergahından I. Dünya Savaşının mağlupları olan Almanya ile Avusturya’nın istasyonları çıkarıldı. Böylece Şark Ekspresi, Paris -Lozan- Milano ile Venedik üzerinden 58 saatte İstanbul’a ulaşmaya başladı.

1929′daki büyük ekonomik bunalım trenin yolcularının azalmasına yol açtı. Şark Ekpresi çeşitli roman ile filmlere konu oldu. Ünlü İngiliz polisiye roman yazarı Agatha Christie “Şark Ekspresinde Cinayet” isimli romanını 1934 yılında yayınladı.

Agatha Christie’nin İstanbul Pera Palas’ta kalmış olduğu 411 no’lu oda.

1. Dünya Savaşı (1939-1945) sırasında Şark Ekspresinin seferleri tekrar kesintiye uğradı. II. Dünya Savaşından sonra Trenin güzergahı üzerindeki ülkelerin bir kısmında sosyalist rejimler kuruldu. Soğuk savaş nedeniyle çeşitli kısıtlamalarla karşı karşıya kalan, gittikçe önemini kaybeden Şark Ekspresi son seferini 27 Mayıs 1977 tarihinde gerçekleştirdi.

27 Mayıs 1977’te Orient Ekspresin son seferinde çekilmiş olan bir fotoğraf

Trenin vagonları Montecarlo’da satıldı. Agatha Christie’in “Şark Ekspresinde Cinayet” isimli romanınına konu olan trenin iki vagonu bir İngiliz tarafından satın alındı. Vagonlardan bazıları Fas Kraliyet Sarayı Müzesince satın alındı. Society Expeditions isminde bir kuruluşça düzenlenen, simgesel bir anlam taşıyan, Şark Ekspresinin 100. yıl seferine dünyanın değişik ülkelerinden gelen 100 kadar ünlü katıldı. Günümüzde senede bir kez eylül ayında olmak üzere seferlerini sürdürmektedir.

Eda Filiz